بازنگری در مفهوم و جایگاه اسرار تجاری ذیل حقوق مالکیت نامحسوس و کاربست آن در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران

2 عضو هیئت علمی گروه حقوق خصوصی و ثبت، دانشگاه علوم قضایی تهران، ایران

10.22091/diplic.2025.11735.1017

چکیده

یکی از ضعف‌های نظام حقوقی ایران، تشتت آراء در کاربرد عبارت مالکیت فکری و مصادیق آن است که ناشی از عدم وجود یک نظام حقوقی منسجم و فکر شده در حوزه انواع مالکیت‌های نامحسوس است. مالکیت نامحسوس مفهومی وسیع‌تر از مالکیت فکری و صنعتی است که هم این موارد را شامل می‌شود و هم مواردی خارج از حقوق تجاری؛ مثل حق خدمت صادقانه را نیز در برمی‌گیرد. درواقع می‌توان مالکیت فکری را یکی از مالکیت‌های تحت شمول حقوق مالکیت نامحسوس دانست. با گسترش فناوری‌های نوین و تجارت بین‌الملل اهمیت اسرار تجاری دوچندان گشته و باید با فهم درست از اسرار تجاری و جایگاه آن با نگاهی به حقوق مالکیت نامحسوس، به‌روزترین یافته‌ها و نظرات حقوقی را در بسط و آموزش حقوق اسرار تجاری و ایضاً قانونگذاری در این حوزه به کار بست. اولین نکته پیشنهادی در این حوزه آن است که بهتر است اسرار تجاری را قسیم سومی در عرض مالکیت ادبی-هنری و مالکیت صنعتی ذیل مالکیت فکری بدانیم؛ مورد دیگر معطوف شدن عمده دعاوی مالکیت فکری و صنعتی و دیگر مصادیق مالکیت نامحسوس، خصوصاً اسرار تجاری، به ضمانت اجرای تجاری و قرار دادن دعاوی مذکور در صلاحیت ذاتی دادگاه‌های تجاری است؛ و مهم‌ترین ایده نیز ایجاد صلاحیت محلی برای رسیدگی به دعاوی اموال نامحسوس در دادگاه‌های تجاری همه استان‌های ایران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


امامی، سید حسن (۱۳۵۱). حقوق مدنی. جلد ۱، انتشارات اسلامیه.
اسلام، کوئست (۱۴۰۴). آیا سرقت از سایت‌های اینترنتی جایز است؟ بازیابی‌شده از https://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa3689.
باقری، محمود و گودرزی، مریم (۱۳۸۸). «مقایسه نظام حمایتی اسرار تجاری و نظام حق اختراع. فصلنامه حقوق». شماره ۳۹.
بینا، حسینعلی؛ محمدی عسکر و فهیمی، امیرحسین (۱۴۰۰). «سرقت حدی یا تعزیری از والِت الکترونیکی؟». بازیابی‌شده از https://hawzahnews.com/xbyk9
پریزاد، محمدی (۱۳۹۷). «وثیقه قراردادن سهام». سومین همایش بین‌المللی فقه و حقوق، وکالت و علوم اجتماعی.
پیلوار، رحیم (۱۳۹۴). «مفهوم اموال فکری در حقوق اموال و جایگاه آن». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره ۱۲.
جعفریان، رسول (۱۴۰۰). بیماری تاریخ زدگی ما. بازیابی‌شده از https://khabaronline.ir/xgRHq
جوانمرد، لیلا و ره پیک، سیامک (۲۰۲۲). «حق حسن شهرت تجاری در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس». دوفصلنامه علمی حقوق تطبیقی، دوره ۹، شماره ۲.
مؤسسه آموزش و تحقیقات فقه اقتصادی طیبات (بی‌تا). حکم شرعی بیت کوین از نظر مراجع. بازیابی‌شده از https://tyb.ir/?p=26766
خبرگزاری صداوسیما، جمهوری اسلامی ایران (بی‌تا). دارایی‌های بازار سرمایه وثیقه بانکی می‌شود. بازیابی‌شده از https://www.iribnews.ir/00EBCJ
یلوار، رحیم (۱۳۹۴). «مفهوم اموال فکری در حقوق اموال و جایگاه آن». دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال هفتم.
رستمی، حمیدرضا (۱۴۰۰). نظریه عمومی تحدید مالکیت خصوصی توسط دولت. (بی‌نا).
رهبری، ابراهیم (۱۳۹۲). حقوق اسرار تجاری. تهران: انتشارات سمت.
شاکری، زهرا (۲۰۱۵). «خوانشی بر تحدید قلمرو حقوق اسرار تجاری؛ با نگاهی به دفاعیات خواندگان دعاوی نقض». فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره ۱۸، شماره ۷۰.
شاکری، زهرا، و حبیبا، سعید (۱۳۹۴). «اشتراک سازی آثار ادبی و هنری، چالش‌ها و فرصت‌ها». دوفصلنامه علمی‌پژوهشی دانش حقوق مدنی، دوره ۲، شماره ۱.
شهیدثانی (بی‌تا). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. جامعة‌ النجف الدیینة ، مجمع الفکر الاسلامی.
شیخی، مریم (۱۳۹۴). اصول حقوق مالکیت فکری. جلد ۱، تهران: نشر میزان.
صادقی، محسن (۱۳۸۹). «مطالعه تطبیقی تعیین رسیدگی به دعاوی حقوقی نقض اسرار تجاری در فضای دیجیتال». پژوهشنامه بازرگانی، شماره ۵۵.
صفایی، سید حسین (۱۳۷۵). مقالاتی درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، مالکیت ادبی و هنری و بررسی قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان. تهران: انتشارات میزان.
عباسیان، عزت‌اله (۲۰۲۱). «دارایی‌های مالی». دانشنامه اقتصاد، دوره ۳، شماره ۱.
کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۴). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: انتشارات گنج دانش.
لنگرودی، محمدجعفر جعفری (۱۳۵۶). حقوق اموال. جلد ۱، تهران: مشعل آزادی.
میرحسینی، سید حسن (۱۳۹۹). مقدمه‌ای بر حقوق مالکیت نامحسوس. ۳۶، تهران: نشر میزان.
میرشکاری، عباس و ملکی، نفیسه (۱۴۰۱). «تحلیل حقوقی کالا انگاری شهرت». انتشارات رسانه، دوره ۱۲۷، شماره ۳۳.
میرمحمدصادقی، حسین (۱۳۹۹). جرائم علیه اموال و مالکیت. جلد ۱، تهران: انتشارات میزان.
 
 
"Model Penal Code of the U.S." edited by American Law Institute: American Law Institute, 1985.
"Paris Convention for the Protection of Industrial Property." Edited by WIPO, 1883.
"Uniform Trade Secret Act." 1985.
———. "Mail Fraud and the Intangible Rights Doctrine: Someone to Watch over Us." Harv. J. on Legis. 31 (1994): 153.
Beckerman-Roudo, Andrew. "The Problem with Intellectual Property Rights, Subject Matter Expansion." Yale Journal of law and technology (2010).
Carpenter Vs. United States (2018).
Cone, Geoffrey, Nicholas S Bjorklund, and Gregory C Dyekman. "Digital Assets and Property Rights in Insolvency." Trusts & Trustees 27, no. 5 (2021): 406-13.
Cooper, Gilead, QC. "Virtual Property: Trusts of Cryptocurrencies and Other Digital Assets." Trusts & Trustees 27, no. 7 (2021): 622-31.
Davis, jennifer. Intellectual Property Law. oxford university press, 2012.
Epstein, Richard A. "Trade Secrets as Private Property:Their Cinstitutional Protection." [In english]. law and economics working papers 190 (2003).
Friedman, David D., William M. Landes, and Richard A. Posner. "Some Economics of Trade Secret Law." Journal of Economic Perspectives 5, no. 1 (1991): 61-72.
Graves, Charles Tait. "Trade Secrets as Property: Theory and Consequences." [In english]. journal of intellectual Property Law 15 (1), no. 39 (2007).
Halligan, Mark, and Richard F Weyyand. "The Economic Valuation of Trade Secret Assets." [In english]. journal of internet law 9, no. 8 (2006).
International News Serv. V. Associated Press, (1918).
Kucherov, Samuel. "Property in the Soviet Union." [In Eglish]. The American Journal of Comparative Law (1962): 376-92.
Lemley, mark A. "The Surprising Vitues of Treating Trade Secrets as Ip Rights." law and economics working papers, no. 385 (2008).
Levasseur, Alain A. "The Boundaries of Property Rights: La Notion De Biens." The American Journal of Comparative Law 54, no. suppl_1 (2006): 145-65.
Mbl(USA) Corp. V. Diekman, (1983).
Moohr, Geraldine Szott. "Federal Criminal Fraud and the Development of Intangible Property Rights in Information." [In English]. U. Ill. L. Rev (2000): 683-739.
Nanayakkara, Gowri. "Immateriality and Materiality in Intellectual Property: An Indisputable Dichotomy or Essentially Entwined?". Journal of Intellectual Property Law & Practice 12, no. 5 (2017): 444-47.
Perryman, Syke Lynn. "Mail and Wire Fraud." [In English]. Am. Crim. L. Rev. 43 (2006): 715.
Redish, martin h., and kelsey b. Shust. "The Right of Publicity and the First Amendment; in the Modern Age of Commercial Speech." william & mary law review 56, no. 4 (2015).
Sappa, Cristiana. "How Data Protection Fits with the Algorithmic Society Via Two Intellectual Property Rights – a Comparative Analysis." Journal of Intellectual Property Law & Practice 14, no. 5 (2019): 407-18.
Skilling V. United States, (2010).
Tannenbaum, Brette. "Reframing the Right: Using Theories of Intangible Property to Target Honest Services Fraud after Skilling." [In English]. Colum. L. Rev. 112 (2012): 359.
Tripathi, Smriti. "Treating Trade Secrets as Property: A Jurisprudential Inquiry in Search of Coherency." Journal of Intellectual Property Law & Practice 11, no. 11 (2016): 841-45.