بررسی مفهوم مؤلف در نظام مالکیت فکری در پرتو تولیدات هوش مصنوعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانشگاه شهیدباهنر کرمان،دانشکده حقوق و الهیات

10.22091/diplic.2025.14102.1027

چکیده

با گسترش روزافزون فناوری‌های هوش مصنوعی و توانایی آن در تولید آثار ادبی، هنری و علمی، مرزهای سنتی خلاقیت و آفرینش بشری با چالشی عمیق مواجه شده است. در گذشته، مفهوم «مؤلف» همواره در پیوند با ویژگی‌های انسانی همچون اراده، آگاهی و خلاقیت تعریف می‌شد و اثر، بازتاب شخصیت پدیدآورنده تلقی می‌گردید. با این حال، ظهور سامانه‌های هوشمندی که قادرند بدون دخالت مستقیم انسان آثاری نو و بدیع خلق کنند، موجب شده است تا ساختار مفهومی و حقوقی مؤلف در نظام‌های مالکیت فکری با پرسش‌های بنیادین روبه‌رو شود. ضرورت بررسی این مسئله از آنجا ناشی می‌شود که قواعد کنونی حقوق مالکیت فکری، در زمانی وضع شده‌اند که فرض بر انسان‌محور بودن خلاقیت بوده است. هدف از این پژوهش، تبیین حدود و ماهیت کلمه مولف در پرتو تحولات هوش مصنوعی و ارائه راهکاری برای سازگاری نظام‌های حقوقی با این پدیده نوظهور است. پرسش اصلی این است که آیا آثاری که بدون اراده انسانی و به‌صورت خودکار توسط هوش مصنوعی تولید می‌شوند، می‌توانند واجد حمایت حقوقی باشند و در صورت مثبت بودن پاسخ، مالک آن آثار چه کسی خواهد بود؟ این پژوهش با روش تحلیلی ـ تطبیقی، ضمن واکاوی مبانی نظری مؤلف و بررسی نظام‌های حقوقی مختلف از جمله ایران، به این نتیجه می‌رسد که نظام‌های حقوقی ناگزیر از بازنگری در مفهوم مؤلف و ایجاد چارچوب‌های جدید برای حمایت از خلاقیت در عصر هوش مصنوعی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار